Αναζητώντας την πατρίδα των παιδιών μας

Από antapoCRISIS

Παρέμβαση του Αλέκου Αλαβάνου στη Συνδιάσκεψη του Σχεδίου Β.

Σας ευχαριστώ κι εγώ όλες και όλους που είστε μαζί μας σε αυτή τη σημαντική για μας στιγμή.

Θα ήθελα να συμμεριστώ μαζί σας μερικές απλές σκέψεις.

Η Ελλάδα θα πεθαίνει για τα επόμενα σαράντα χρόνια

Πρώτο: Είναι δύο συγγραφείς, έγκλειστοι ως νέοι στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, επιβιώσαντες, που έγραψαν για τις εμπειρίες τους εκεί. Ο Ούγγρος Ιμρε Κέρτες με τον «Άνθρωπο χωρίς πεπρωμένο» που του έφερε το Νόμπελ. Κι ο Ιταλός Πρίμο Λέβι με το «Όσο υπάρχουν άνθρωποι».

Τους αναφέρω γιατί έχουν ένα κοινό και εντυπωσιακό χαρακτηριστικό. Ενώ αφηγούνται για αυτό το τρομακτικό εργοστάσιο μαζικής εξόντωσης ανθρώπων, μιλάν με μια γλώσσα καθημερινότητας, στωικότητας, ρουτίνας και ηρεμίας. Το καθετί, ακόμα και οι θάλαμοι αερίων, συνηθίζεται και γίνεται ανεκτό. Σε άγριες συνθήκες μπορείς να περάσεις  τις «χαρές και τις λύπες των μικρών πραγμάτων».

Στην Κρήτη υπάρχει η ευχή: «Ας μη σου δώσει ο Θεός όσα μπορείς να αντέξεις».

Ιστορικές ευκαιρίες και ιστορικές ευθύνες

Παναγιώτης Σωτήρης

Αναδημοσίευση από ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΒΗΜΑ

Εάν κανείς προσέξει τα καθεστωτικά μέσα αλλά και τις κυβερνητικές ανακοινώσεις θα δει ότι αρχίζει και αναδύεται η ακόλουθη αφήγηση: Με την ολοκλήρωση της αναχρηματοδότησης των τραπεζών, την επίτευξη των ιδιωτικοποιήσεων που προβλέπει το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων, τις περικοπές που έχουν ήδη αποφασιστεί και την παράταση των χαρατσιών τα δημοσιονομικά μπαίνουν σε μία τάξη. Ο ερχομός των επενδύσεων είτε για ληστρικές εξαγορές κρατικών επιχειρήσεων είτε για δημιουργία περιβαλλοντικά καταστροφικών ζωνών τύπου Σκουριών θα εξασφαλίσει μια αύξηση της ιδιωτικής επιχειρηματικής δαπάνης που μαζί με τη μείωση του κόστους εργασίας και τη συνακόλουθη αύξηση των εξαγωγών, αλλά και τη διαφαινόμενη μικρή άνοδο στον τουρισμό θα οδηγήσει μια πρώτη δειλή αναπτυξιακή δυναμική που θα επιτρέψει σε συνδυασμό με μέτρα όπως τα πεντάμηνα με μισθούς κάτω των 400 ευρώ να σταθεροποιηθεί η απασχόληση, παράλληλα με την μεγαλύτερη εξάρτηση των ευεργετούμενων ανέργων από την κρατική ελεημοσύνη.

Στο διεθνές επίπεδο, η ολοκλήρωση του γερμανικού προεκλογικού κύκλου το φθινόπωρο θα επιτρέψει μια μικρή χαλάρωση τη αυστηρότητας των μέτρων και μικρές ανάσες που θα ενισχύσουν τις δυναμικές μιας ήπιας ανάκαμψης. Την ίδια στιγμή, η ίδια η καθημερινότητα της ανεργίας, της ανασφάλειας και του καθημερινού αγώνα για επιβίωση θα διαλύει τις συλλογικές πρακτικές θα ενισχύει συντηρητικά αντανακλαστικά και την απόσπαση συναίνεσης στο όνομα μιας πολιτικής «νόμου και τάξης», ιδίως μάλιστα από τη στιγμή που τα πλήρως διαπλεκόμενα ΜΜΕ θα αναπαράγουν πρόθυμα την κυβερνητική ατζέντα. Άλλωστε, η προσπάθεια να ξεμπερδεύουν με κάθε ανάμνηση από τη μεταπολιτευτική δυναμική του λαϊκού κινήματος έχει την πλήρη αποδοχή των βασικών μερίδων του κεφαλαίου που μπορεί να γκρινιάζουν για την ύφεση αλλά δεν έχουν κανένα λόγο να αρνηθούν μια τόσο συντριπτική αλλαγή του συσχετισμού δύναμης. Επιπλέον, η σημερινή γεωμετρία του πολιτικού σκηνικού, η κατοχύρωση των κυβερνήσεων συνεργασίας και η μεταδημοκρατική και μεταηγεμονική στροφή του πολιτικού συστήματος, σημαίνουν ότι αυτό που απαιτείται είναι η ΝΔ να μπορεί σε οποιαδήποτε εκλογική μάχη να μπορεί να είναι πρώτο κόμμα. Και αυτό δεν σημαίνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του κόσμου. Σε κάποιες περιπτώσεις αρκεί να ενισχύει τη δυσπιστία πολλών ως προ το εάν υπάρχει εναλλακτική λύση.

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟΥ

Του ΕΥΤΥΧΗ ΜΠΙΤΣΑΚΗ*

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί τμήμα κεφαλαίου από το υπό έκδοση βιβλίο του Ευτύχη Μπιτσάκη με τίτλο «Ανθρώπινη φύση. Για τον κομμουνισμό του πεπερασμένου», το οποίο θα κυκλοφορήσει τέλη Μαΐου από τις εκδόσεις Τόπος.

Σοσιαλισμός: Ο καθένας κατά τις ικανότητές του. Στον καθένα ανάλογα με την προσφορά του. Εδώ, κατά τον Μαρξ, ισχύει το αστικό δίκαιο. Κομμουνισμός: Από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του. Στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Όταν «με την ολόπλευρη ανάπτυξη των ατόμων θα έχουν αναπτυχθεί και οι παραγωγικές δυνάμεις και θα αναβλύζουν πιο άφθονα οι πηγές του κοινωνικού πλούτου» (Μαρξ). Τότε η ανθρωπότητα θα έχει περάσει «από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας».

Γαλλία, η επιστροφή του Πουλαντζά

19.05.2013

Μια συζήτηση του Στάθη Κουβελάκη με τους Νικολά Βιεγεκάζ και Ραζμίγκ Κεσεγιάν

Μετά από τριάντα χρόνια ολοκληρωτικής εξαφάνισης του Νίκου Πουλαντζά από το εκδοτικό τοπίο και γενικότερα από την θεωρητική συζήτηση της Γαλλίας επανεκδόθηκε και κυκλοφόρησε πριν από λίγες βδομάδες από τον εκδοτικό οίκο Les prairies ordinaires το ύστατο έργο του, Κράτος, εξουσία, σοσιαλισμός, που θεωρείται και η πνευματική του διαθήκη. Είναι προφανές ότι πρόκειται για ένα μείζον γεγονός, η σημασία του οποίου υπερβαίνει τον εκδοτικό χώρο και συνδέεται με τις γενικότερες διεργασίες που συντελούνται στη χώρα όπου, μετά την παγκόσμιας εμβέλειας άνθιση των τριών πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, η ριζοσπαστική θεωρία και η αριστερή πολιτική υπέστησαν ίσως την πιο εντυπωσιακή, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθίζηση. Για να συζητήσουμε τα επίδικα αυτής της ενδιαφέρουσας συγκυρίας συναντήσαμε τους συντελεστές της επανέκδοσης του πουλαντζιανού έργου: τον υπεύθυνο των εκδόσεων Les prairies ordinaires και δοκιμιογράφο Νικολά Βιεγεκάζ και τον Ραζμίγκ Κεσεγιάν, καθηγητή κοινωνιολογίας στη Σορβόννη που επιμελήθηκε και προλόγισε τον τόμο, ο οποίος περιλαμβάνει επίσης έναν επίλογο του γνωστού θεωρητικού του κράτους και συνεχιστή της παράδοσης του έλληνα μαρξιστή Μπομπ Τζέσοπ.

Στ. Κ.

Η ΕΡΗΜΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΘΟΥΣ»...

Του ΣΤΑΘΗ*

Οταν θα τελειώσει η κρίση, θα έχει παγιωθεί. Θα έχει εγκαθιδρύσει νέο καθεστώς. Ως την επόμενη κρίση. Το νέο τοπίο που η κρίση δημιούργησε στην Ελλάδα είναι ήδη ορατό και είναι ο χειρότερος εαυτός του προηγούμενου.

Σε αυτό το νέο τοπίο οδήγησε (εκτός απ’ τη διεθνή συγκυρία ή μάλλον παράλληλα με τη διεθνή συγκυρία) η τριακονταετής διακυβέρνηση της χώρας απ’ τον δικομματικό μονοκομματισμό. Ο ίδιος αστικός μονοκομματισμός σε τρισυπόστατη παραλλαγή, θέτει τώρα τους νέους όρους (θεσμούς) διακυβέρνησης της χώρας στις νέες συνθήκες.

Αυτό που πρόκειται να κυβερνηθεί (η Ελλάδα) είναι εν πρώτοις υποτελές (και καθόλου βέβαιον ότι θα παραμείνει αρτιμελές). Περισσότερον υποτελές παρά ποτέ, διότι καθ’ όλην την ιστορία του το νεώτερο ελληνικό κράτος ήταν εξαρτημένο από άλλες Δυνάμεις και πολύ συχνά εξαρτυμένο σε μέρος απ’ αυτές.

Κατά δεύτερον, αυτό που πρόκειται να κυβερνηθεί (η Ελλάδα) παρουσιάζει πλέον περισσότερον χαρακτηριστικά χώρου παρά χώρας, προτεκτοράτου παρά κράτους.

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ (1945 – 2013)

Της ΟΛΓΑΣ ΜΟΣΧΟΧΩΡΙΤΟΥ

«Όταν πεθάνω θέλω να συζητούν για το έργο μου...»

Για μας, τους έφηβους της μεταπολίτευσης, ο Λευτέρης Βογιατζής που αποχαιρετούμε σήμερα από το θεατράκι της οδού Κυκλάδων έως την ταφή του στο Α' Νεκροταφείο στις 5 το απόγευμα, ήταν ο δικός μας «Κάρολος Κουν».

Στην πραγματική ζωή δεν ισχύει το ουδείς αναντικατάστατος.

Όχι, στις σημερινές συνθήκες μπορούμε με ειλικρίνεια να πούμε, ότι μας λείπει ο Μάνος Χατζηδάκις, ο Κάρολος Κουν, ο Βασίλης Ραφαηλίδης και τώρα θα μας λείψει αφάνταστα ο Λευτέρης Βογιατζής.

Tον θυμάμαι στα μέσα της δεκαετίας του 1970 να παίζει « Λυσιστράτη» μ' έναν ανδρικό θίασο, σκηνοθετημένο από τον Σπύρο Ευαγγελάτο και μετά «Βατράχους», πάλι υπό την μπαγκέτα του ίδιου, σκαρφαλωμένη στα ορεινά του αρχαίου Ωδείου της Πάτρας, μέρες εξετάσεων , βραδιές Ιουνίου, μαγικές, με τον ενθουσιασμό και την ορμητικότητα της ηλικίας αλλά και του καιρού του ίδιου.

ΜΑΗΣ ’68 Από την απελευθέρωση του ατόμου στον ατομισμό

Του Σταύρου Κωνσταντακόπουλου*

Ο Μάης του ’68 υπήρξε ένα γεγονός τεράστιας κοινωνικής και πολιτικής σημασίας. Και μόνον ένα ποσοτικό στοιχείο να επικαλεσθεί κανείς, είναι αρκετό για να υποστηριχθεί βάσιμα ο παραπάνω ισχυρισμός. Υπήρξε η μεγαλύτερη απεργία που συγκλόνισε ποτέ τις καπιταλιστικές κοινωνίες. Εκείνες τις μέρες στη Γαλλία, απήργησαν εννέα εκατομμύρια εργαζόμενοι.

Το εύρος της εξέγερσης αυτής δεν σημαίνει όμως ότι ο χαρακτήρας της ήταν μονοσήμαντος. Μπορούν να της αποδοθούν πολλαπλά νοήματα και σημασίες. Κάτι τέτοιο μόνον η ενεργητική παρουσία του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος θα μπορούσε ίσως να άρει. Μόνον το Κομμουνιστικό Κόμμα είχε τις οργανωτικές, πολιτικές και ιδεολογικές δυνατότητες την εποχή εκείνη να προσδώσει σε αυτή την κοινωνική αναστάτωση έναν σχετικά ενιαίο χαρακτήρα. Το συγκεκριμένο κόμμα, όμως, για λόγους που δεν μπορούν να εκτεθούν στο σύντομο αυτό σημείωμα, διάλεξε να μην παίξει έναν τέτοιο ρόλο. Απέμειναν λοιπόν οι πολυάριθμες αριστερές και αναρχικές ομάδες που βρέθηκαν στην καταγωγή εκείνου του γεγονότος αλλά και που πρωταγωνίστησαν σε αυτό, για να προσδώσουν με την πολυχρωμία τους τον πολυδιάστατο χαρακτήρα του. Απέμεινε στο ίδιο το κοινωνικό γεγονός, με την ιδιαίτερη σχετικά αυτόνομη δυναμική που οι μείζονες κοινωνικές διαδικασίες αναπτύσσουν και που μερικές φορές ξεφεύγουν κατά πολύ από τις προθέσεις αλλά και από τις ενέργειες των ίδιων των πρωταγωνιστών τους, για να προσδώσει επιπρόσθετες σημασίες. Ολη αυτή η πολυχρωμία, όμως, δεν ξέφευγε από ένα βασικό πλαίσιο, που δεν ήταν άλλο από αυτό της απελευθέρωσης από τα δεσμά μιας ιεραρχικής, γραφειοκρατικής και εν τέλει καπιταλιστικής κοινωνίας.

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ Ο άνθρωπος που άλλαξε το ελληνικό θέατρο

Ο Λευτέρης Βογιατζής έφυγε στα 68 του χρόνια

Πάλεψε δυο χρόνια με τον καρκίνο. Εκανε όνειρα μέχρι την τελευταία στιγμή. Μας άφησε τόσα θεατρικά θαύματα να θυμόμαστε για πάντα. Μα πάνω από όλα την ιερή μανία του για την τέχνη του, είτε έπαιζε είτε σκηνοθετούσε

Της Εφης Μαρίνου

Οσο κι αν το περιμέναμε, είναι δύσκολο να το δεχτούμε. Οσο κι αν τον «αποχαιρετούσαμε» -χωρίς να λέμε λέξη- από πέρσι το καλοκαίρι όταν υποκλινόταν χλωμός κι αδύνατος στην ορχήστρα της Επιδαύρου μετά την έξοχη παράσταση του «Αμφιτρύωνα», την τελευταία της ζωής του, ο θάνατος του Λευτέρη Βογιατζή είναι πένθος που θα διαρκέσει πολύ. Eφυγε από τη ζωή προχθες το απόγευμα, λίγο μετά τις 6 η ώρα, στο νοσοκομείο Υγεία, που νοσηλευόταν. Ηταν 68 χρονών. Πάλεψε δυο χρόνια με τον καρκίνο.

Οταν τον λέγαμε «μεγαλύτερο Ελληνα σκηνοθέτη» κανένας, μα κανένας, δεν τολμούσε να το αμφισβητήσει. Η απώλειά του είναι τεράστια για το θέατρο, τους θεατρόφιλους, το κοινό, τους δημοσιογράφους, όσους τον αγάπησαν προσωπικά και μέσα απ’ τη δουλειά του. Σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του η σορός του θα μεταφερθεί στο θεατράκι του, στην Οδο Κυκλάδων. Εκεί θα τον αποχαιρετήσουν όλοι όσοι πολύ τον αγάπησαν.

Οι παραστάσεις του άλλαξαν την πορεία του ελληνικού θεάτρου. Από την πρώτη κιόλας στο θέατρο της Οδού Κυκλάδων, την «Σπασμένη στάμνα» του Χάινριχ φον Κλάιστ ,αλλά και αργότερα όταν ανέβαζε αριστοτεχνικά Μολιέρο, Μπέρνχαρντ, Διαλεγμένο, Ντοστογιέφσκι, Τσέχοφ, Σάρα Κέιν, Πίντερ, Κεχαΐδη, αρχαία τραγωδία. Και όταν έπαιζε μ’ αυτό τον τόσο ξεχωριστό τρόπο. Ο Λευτέρης Βογιατζής ,που θαυμάσαμε και αγαπήσαμε. Ιδιαίτερος, απαιτητικός, σχολαστικός αλλά και τρυφερός, απρόσμενος, γενναιόδωρος. Κυρίως όμως αφοσιωμένος στο θέατρο.

Ένας πρακτικός οδηγός ουτοπίας για την επερχόμενη κατάρρευση

Τι είναι μια επανάσταση;

Του David Graeber

Τι είναι μια επανάσταση; Αυτό που νομίζαμε ότι ξέραμε. Οι επαναστάσεις ήταν πραξικοπήματα από λαϊκές δυνάμεις με στόχο τον μετασχηματισμό της ίδιας της φύσης του πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού συστήματος, σύμφωνα συνήθως με κάποιο όραμα για μια δίκαιη κοινωνία. Σήμερα, ζούμε σε μια εποχή όπου αν οι αντάρτες έρθουν να σαρώσουν μια πόλη ή μαζικές εξεγέρσεις ανατρέψουν έναν δικτάτορα είναι απίθανο να υπάρξουν τέτοιου τύπου επιπτώσεις. Όταν συμβεί κάποιος ριζικός κοινωνικός μετασχηματισμός –όπως, ας πούμε, η άνοδος του φεμινισμού– είναι πιθανό να λάβει μια εντελώς διαφορετική μορφή. Δεν είναι ότι τα επαναστατικά όνειρα δεν βρίσκονται εκεί έξω, αλλά οι σύγχρονοι επαναστάτες σπάνια πιστεύουν ότι μπορούν γίνουν ένα σύγχρονο ισοδύναμο της εφόδου στη Βαστίλη. Σε στιγμές όπως αυτή, αξίζει γενικώς να πάμε πίσω στην ιστορία και να αναρωτηθούμε: ήταν ποτέ οι επαναστάσεις πραγματικά αυτό που νομίζαμε ότι είναι; Για μένα, ο άνθρωπος ο οποίος έχει θέσει πιο αποτελεσματικά την ερώτηση είναι ο Ιμμάνιουελ Βαλερστάιν. Ισχυρίζεται ότι για το τελευταίο περίπου τέταρτο της χιλιετίας οι επαναστάσεις αποτελούν πρωταρχικά τους ανά τον κόσμο μετασχηματισμούς της πολιτικής κοινής λογικής.

Ο Αλτουσέρ και ο «θεωρητικός αντιανθρωπισμός» του Μαρξ

Όσοι κατηγορούν τον Αλτουσέρ για αντιανθρωπισμό, συμπτωματικά λησμονούν τη λέξη θεωρητικός, η οποία, στο κείμενο της θέσης του, τροποποιεί τον όρο ανθρωπισμός, και χωρίς την οποία είναι αδύνατο να αντιληφθούμε για ποιο πράγμα κάνει λόγο ο Αλτουσέρ. Δεν μιλάει λοιπόν για κάποιον απόλυτο αντιανθρωπισμό, αλλά για τον θεωρητικό αντιανθρωπισμό

Μάρτα Χάρνεκερ

Πολλοί και έγκυροι διανοούμενοι απ’ όλο τον κόσμο θεώρησαν ότι ο Λουί Αλτουσέρ επιχείρησε να εξοβελίσει την ανθρώπινη ύπαρξη από τον μαρξισμό. Ο Γάλλος φιλόσοφος κατηγορήθηκε ότι ανήγαγε την ανθρώπινη ύπαρξη σε μια απλή μαριονέτα των δομών, αρνούμενος το ρόλο που αυτή κατέχει στην ιστορία. Μήπως η προκλητική του θέση σχετικά με το «θεωρητικό αντιανθρωπισμό του Μαρξ» (Althusser 1970: 229, [Για τον Μαρξ: 229]) δεν αποτελεί την καλύτερη απόδειξη του ισχυρισμού αυτού;

1. Το ιδεολογικό πλαίσιο των θέσεων του Αλτουσέρ

Προκειμένου να αντιληφθούμε τι εννοούσε ο Γάλλος φιλόσοφος με αυτά τα λόγια, θα αναλύσουμε τη σκέψη του χρησιμοποιώντας τη μέθοδό του. Ας εξετάσουμε κατ’ αρχήν το ιδεολογικό πλαίσιο από το οποίο αναδύεται αυτή η θέση. Το 20ό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) τον Φεβρουάριο του 1956, το οποίο είχε ασχοληθεί με τα προβλήματα του σοσιαλισμού και της κριτικής της προσωπολατρίας, ακολούθησε μια περίοδος ανοιχτού δημόσιου διαλόγου.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ Ο ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ...

Του ΣΤΑΘΗ*

Δηλαδή σ’ αυτήν εδώ τη Γη ήρθες για να σώσεις τις πουτάνες, τους φοροσυλλέκτες κι όλα τα ρεμάλια της κοινωνίας; Ο ποινικός κοίταγε τον Χριστό με μισό μάτι. Γυρόφερνε στο κελλί σαν το θηρίο στο κλουβί. Στο τέλος θα μου πεις, Γαλιλαίε, ότι ήρθες για να σώσεις και τους Φαρισαίους που σε έχωσαν σε αυτό το μπουντρούμι.

Ο Χριστός δεν μιλούσε. Ακουγε. Και μάθαινε.

Ούτε ο κομισάριος μιλούσε. Εξω απ’ το σπίτι του το προηγούμενο βράδυ ο Χριστός τού έγραψε ένα σύνθημα:

«Στους αστόχαστους που ποτέ δεν αμφιβάλλουν,

Συνταιριάζουν οι στοχαστικοί που ποτέ δεν δρούνε» (...), Μπέρτολδ Μπρεχτ. Ο κομισάριος κάπνιζε το ένα τσιγάρο πάνω στ’ άλλο. Ηθελε να κλάψει, αλλά για ένα γινάτι κράταγε την πληγή του ανοιχτή και της έριχνε αλάτι. 

H έννοια της αξιοπρέπειας

“Υπάρχει µια βαθιά αµφισηµία σχετικά µε το νόηµα που ο Κονδύλης αποδίδει στην «ισχύ» αξιών όπως ελευθερία, ισότητα, αλληλεγγύη, αξιοπρέπεια (…) Η «ισχύς» των αξιών, όπως και των κοσµοεικόνων, είναι ζήτηµα δύναµης εκείνων που θα επιβάλλουν τη δική τους εκδοχή γύρω από τις αξίες αυτές ή άλλες (…) Οπότε ως δίκαιη ενδέχεται να κριθεί ακόµη και η σταθερή πολιτική περιφρόνηση της αξιοπρέπειας των εξουσιαζοµένων, εάν αυτό συµφέρει στην αξίωση κυριαρχίας των κρατούντων! Από λόγους του Λόγου (Vernunft), λοιπόν, επιλέγουµε να µη συνταχθούµε µε τον Π. Κονδύλη

Του Κώστα Σταμάτη*

Το βιβλίο του Παναγιώτη Κονδύλη, «Περί Αξιοπρέπειας» (εκδ. Ινδικτος, 2002), εκδόθηκε μετά τον θάνατο του ευφυούς στοχαστή. Το δοκίμιο φέρει όλα τα πάγια γνωρίσματα της σκέψης του. Προβαίνει σε ενδελεχή κατόπτευση της έννοιας της αξιοπρέπειας (dignitas) στην ιστορία των ιδεών, ήδη από την Αρχαία Ρώμη μέχρι τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και την εποχή μας. Παρακολουθεί προσεκτικά τις ιστορικο-κοινωνικές διακυμάνσεις της έννοιας, όπως αυτές διαπλέκονται με αλληλοσυγκρουόμενες αξιώσεις ισχύος, κάνοντας οξυδερκείς συσχετίσεις με τις μεταβαλλόμενες συγκυρίες εκφοράς τους.

Συγχρόνως, όμως, σ’ αυτό το γοητευτικό οδοιπορικό ξεδιπλώνεται και ο αποφασιοκρατικός νατουραλισμός του συγγραφέα, με επίκεντρο τη σημασία της αξιοπρέπειας. Το πόρισμά του είναι εξαιρετικά εύγλωττο, αλλά και αναμενόμενο για όποιον έχει εξοικειωθεί κάπως με τη σκέψη του Κονδύλη.